Một tấm bảng gỗ có khắc chữ rongorongo chưa được giải mã từ Rapa Nui (còn được gọi là Đảo Phục Sinh) có niên đại từ thế kỷ 15, trước khi người châu Âu đến. Niên đại sớm này cho thấy người Rapa Nui đã phát minh ra chữ viết riêng của họ mà không chịu ảnh hưởng của người châu Âu.

Các tấm bảng Rongorongo bí ẩn của đảo Phục Sinh đã làm say mê các nhà nghiên cứu và những người đam mê trong hơn 150 năm qua, trở thành một trong những câu đố hấp dẫn nhất chưa được giải quyết trong lĩnh vực hệ thống chữ viết cổ đại. Những hiện vật bằng gỗ này được trang trí bằng các nét khắc phức tạp mô tả hình dạng con người, động vật và hình học cách điệu, có thể đại diện cho một trong số ít những phát minh độc lập về chữ viết trong lịch sử loài người.

Theo một nghiên cứu mới được công bố ngày 2/2 trên tạp chí Báo cáo Khoa học, tấm gỗ từ một trong bốn tấm bảng có chữ rongorongo được bảo quản trong bộ sưu tập ở Rome có niên đại từ năm 1493 đến năm 1509 - hơn 200 năm trước khi người châu Âu lần đầu tiên đến hòn đảo này vào những năm 1720.

Tấm gỗ khắc chữ rongorongo được bảo quản ở Rome từ cuối thế kỷ 15 hoặc đầu thế kỷ 16 - nhiều thế kỷ trước khi người châu Âu đến Rapa Nui. (Ảnh: Nhóm ERC ).

Silvia Ferrara, tác giả chính của nghiên cứu và là nhà nghiên cứu ngôn ngữ tại Đại học Bologna ở Ý, cho biết rằng, kết quả nghiên này ủng hộ ý kiến ​​cho rằng, rongorongo là một phát minh ban đầu của người dân đảo Rapa Nui.

Rapa Nui, nằm cách bờ biển Chile gần 3.800 km, được con người định cư từ năm 1150 đến năm 1280. Mặc dù người châu Âu đến đây vào thế kỷ 18 nhưng họ không chú ý đến hệ thống chữ viết dựa trên nét chữ địa phương cho đến năm 1864. Các nhà truyền giáo đã lấy bốn tấm bảng này vào năm 1869 và gửi chúng cho giám mục Tahiti, người sau này đã gửi chúng đến châu Âu.

Ferrara và các đồng nghiệp của cô đã tiến hành xác định niên đại bằng carbon phóng xạ trên các mẫu nhỏ do một giáo đoàn nữ tu Công giáo có trụ sở tại Rome lưu giữ. Ferrara cho biết niên đại bằng cacbon phóng xạ cho thấy rằng, ba trong số những tấm gỗ này được làm từ những cây bị đốn vào thế kỷ 18 hoặc 19, nhưng niên đại bằng cacbon phóng xạ tấm gỗ thứ tư cho thấy nó đến từ một cây bị đốn vào thế kỷ 15. Bà nói rằng, những tấm gỗ này tồn tại trước khi người châu Âu đến Rapa Nui và gợi ý rằng chữ viết rongorongo đã được sử dụng trước đó.

Sự mất mát và phá hủy của các tấm bảng Rongorongo là một câu chuyện bi thảm, gắn liền với lịch sử đầy biến động của hòn đảo. Các bệnh dịch do người châu Âu mang đến và các cuộc tấn công bắt nô lệ của người Peru đã tàn phá dân số trên hòn đảo, và điều này có khả năng đã làm mai một đi loại chữ viết này vào thời điểm Eyraud phát hiện ra chúng - những người dân còn lại trên đảo mất dần những ký ức về các tấm bảng này, họ đã sử dụng chúng cho các mục đích khác như làm củi hoặc cuộn dây câu cá. Một số tấm bảng thậm chí còn được tái sử dụng làm ván thuyền.

Cận cảnh văn bản trên một trong các hiện vật còn lại.

Ngày nay, chỉ có 26 hiện vật mang chữ khắc Rongorongo được biết là tồn tại, nằm rải rác trong các bảo tàng và bộ sưu tập tư nhân trên khắp thế giới. Những hiện vật này bao gồm từ các tấm bảng gỗ, quyền trượng của một thủ lĩnh, đến hai bộ giáp ngực được đeo bởi tầng lớp thượng lưu của hòn đảo.

Phương pháp khắc chữ trên các tấm bảng này trên thực tế có thể cung cấp manh mối về cách chúng được tạo ra. Phần lớn các tấm bảng được chạm khắc bằng răng cá mập, nhưng một số cho thấy bằng chứng về việc sử dụng đá obsidian cho các chi tiết tinh xảo hơn.

Việc xác định niên đại của các hiện vật cũng là một thách thức vô cùng lớn. Phương pháp xác định tuổi bằng carbon có thể cho chúng ta biết được rằng một số hiện vật được tạo ra sau năm 1680. Tuy nhiên, sự hiện diện của một ký tự được cho là đại diện cho cây cọ đảo Phục Sinh đã tuyệt chủng, biến mất vào khoảng năm 1650, cho thấy chữ viết này ít nhất cũng niên đại lâu hơn nhiều.

Ý nghĩa có thể có của một số ký tự đã được suy đoán.

Các văn bản được viết theo phong cách boustrophedon ngược độc đáo, trong đó người đọc bắt đầu ở góc dưới cùng bên trái, đọc từ trái sang phải, sau đó xoay tấm bảng 180 độ để tiếp tục trên dòng tiếp theo. Trên thực tế, có thể coi các ký tự trên những hiện vật còn lại là một kỳ quan của sự phức tạp nghệ thuật và có khả năng ngôn ngữ. Hầu như tất cả các ký tự có đầu đều được khắc theo chiều thẳng đứng và hướng về phía trước hoặc sang phải, theo hướng viết. Hình ảnh các loài chim đặc biệt phổ biến, với nhiều hình dáng giống với tàu khu trục liên quan đến vị thần tối cao Makemake. Một số ký tự có những điểm tương đồng nổi bật với các bức tranh khắc đá được tìm thấy trên khắp hòn đảo, gợi ý về mối liên hệ có thể có giữa hai truyền thống nghệ thuật.

Những nỗ lực để giải mã ký tự Rongorongo đã được tiến hành kể từ khi phát hiện, nhưng thành công vẫn còn hạn chế. Mặc dù một phần của một tấm bảng đã được chứng minh chứa lịch âm và phần khác có thể bao gồm thông tin phả hệ, nhưng phần lớn các văn bản vẫn chưa được đọc hiểu. Lý do chủ yếu đến từ kho văn bản còn rất hạn chế, thiếu thông tin ngữ cảnh và sự chứng thực kém về ngôn ngữ Rapa Nui cổ đại, tất cả đều góp phần biến Rongorongo trở thành một trong những hệ thống chữ viết bí ẩn nhất thế giới.

Bất chấp những trở ngại này, bí ẩn về Rongorongo vẫn tiếp tục thu hút sự quan tâm của giới nghiên cứu. Một số học giả tin rằng nó là một hệ thống chữ viết thực sự, có khả năng mã hóa ngôn ngữ nói, trong khi những người khác cho rằng nó là một hình thức viết nguyên thủy hoặc một công cụ hỗ trợ ghi nhớ để ghi lại phả hệ, vũ đạo hoặc quan sát thiên văn. Cuộc tranh luận về bản chất của nó - là chữ tượng hình hay âm tiết - tiếp tục thúc đẩy các cuộc thảo luận và nghiên cứu học thuật.

Cho dù các tấm bảng Rongorongo đại diện cho một hệ thống chữ viết chính thức hay một công cụ hỗ trợ ghi nhớ tinh vi, chúng cung vẫn cấp một cái nhìn độc đáo vào một truyền thống văn hóa đã phát triển mạnh mẽ ở một trong những nơi xa xôi nhất trên Trái đất. Khi nghiên cứu tiếp tục và công nghệ mới được áp dụng, có hy vọng rằng những tấm bảng này sẽ tiết lộ những bí mật của mình, làm sáng tỏ đời sống trí tuệ và nghệ thuật phong phú của đảo Phục Sinh cổ đại.